Bathala sa Bulan
Ang usa ka diyos sa bulan nga gitawag og Bathala sa Bulan sa Filipino, o diyos sa bulan, usa ka diyos nga nagrepresentar sa Bulan, o usa ka aspeto niini. Kining mga diyosa adunay nagkalain-laing katungdanan ug tradisyon depende sa kultura, apan kasagaran silang may kalambigitan. Ang mga diyos sa bulan ug ang pagsimba sa Bulan makita sa kadaghanan sa kasaysayan sa nagkalain-laing porma.
Buwan sa relihiyon ug mitolohiya
[usba | usba ang wikitext]Daghang kultura ang nakapadugtong sa 29.5-ka-adlaw nga siklo sa bulan sa mga babaye nga menstrual nga siklo, nga makita sa nagkahiusang linggwistikong gigikanan sa mga pulong nga "menstruation" ug "moon" sa daghang pamilya sa pinulongan.[1] Kini nga pagtandi wala magpasabot nga unibersal, tungod kay dili tanan nga diyos sa bulan babaye. Bisan pa niana, daghang iladong mitolohiya ang nagpakita sa mga diyosa sa bulan, lakip na ang Gresyang diyosa nga si Selene, ang Romanhong diyosa nga si Luna, ang Intsik nga diyosa nga si Chang'e, ug ang Mayanong diyosa nga si Coyolxauhqu, nga ang pagpugot sa ulo posible nga nagrepresentar sa usa ka lunar eclipse.[2] Daghang diyosa sama ni Artemis, Hecate, ug Isis nga orihinal nga wala’y lunar nga aspeto, apan nadugangan lang sa ulahi tungod sa syncretism sa Greco-Roman nga diyos sa bulan nga si Selene/Luna.[3][4]
Mga lalaki nga diyos sa bulan sagad usab, sama ni Sin sa mga Mesopotamiano, Khonsu sa mga Ehiptohanon (o ang mas karaang Ehiptohanong diyos sa bulan nga si Iah), Mani sa Germanic tribes, Tsukuyomi sa mga Hapon, Igaluk/Alignak sa mga Inuit, ug ang Hindu nga diyos nga si Chandra. Ang orihinal nga Proto-Indo-European nga diyos sa bulan, *Meh₁not daw lalaki usab, uban sa daghang mga posibleng gigikanan lakip ang Homeric nga karakter nga si Menelaus.Plantilya:Cn Sa mga kultura nga adunay lalaki nga diyos sa bulan, sagad usab ang diyosa sa adlaw. Gawas niini ang Hinduismo ug Philippine animism nga nagtugot sa parehas lalaki ug babaye nga aspeto sa diyos sa adlaw. Ang mga pre-kolonyal nga sosyedad sa Pilipinas nagpraktis og animismo, diin ang kinaiyahan adunay espiritu ug mga diyos nga parehong lalaki ug babaye ang representasyon sa bulan, kabaliktaran sa daghang kultura diin ang bulan sagad babaye. Sa pagsagop sa Pilipinas sa impluwensya sa Hindu-Budismo, ang lumad nga pagtuo usahay natunaw o nagbag-o.[5][6][7]
Ang mga karaang Ehiptohanon adunay daghang diyos sa bulan lakip si Khonsu ug Thoth, bisan si Thoth mas komplikado nga diyos.[8] Si Set nagrepresentar sa bulan sa karaang kalendaryong Ehiptohanon.[9] Sa relihiyon sa Bakongo, ang diyosa sa yuta ug bulan nga si Nzambici mao ang babaye nga katumbas sa diyos sa adlaw nga si Nzambi Mpungu.[10] Sila Metztli, Coyolxauhqui ug Tēcciztēcatl mga diyos sa bulan sa Aztec religion.
.jpg)
Sa relihiyong Manikeo, si Hesu Kristo gisimba isip diyos sa bulan, sagad gitawag nga Hari sa Buwan, o simpleng Hesus ang Buwan.
Daghang kultura ang nagbase sa bulan ang ilang kronolohiya, imbes nga sa adlaw. Ang Hindu calendar nagpabilin sa integridad sa lunar nga buwan ug ang diyos sa bulan nga si Chandra adunay relihiyosong kahulugan sa daghang pista sa Hindu (sama sa Karwa Chauth, Sankashti Chaturthi, ug panahon sa eclipse).[11] Ang karaang mga tribo sa Germanic ug mga katawhan nga ilang naapektuhan, sama sa Baltic Finnic peoples, nailhan nga adunay lunar nga kalendaryo.[12] Kalendaryo sama sa Runic calendar nagtino sa pagsugod sa tuig sa unang purnama human sa winter solstice.[13]
- ↑ Harding, Esther M., 'Woman's Mysteries: Ancient and Modern', London: Rider, 1971, p. 24.
- ↑ Milbrath, Susan (1997). "Decapitated Lunar Goddesses in Aztec Art, Myth, and Ritual". Ancient Mesoamerica. 8 (2): 185–206. ISSN 0956-5361.
- ↑ Adler, Margot (1986). Drawing Down the Moon: Witches, Druids, Goddess-Worshippers, and Other Pagans in America Today, Revised and Expanded Edition. Beacon Press. ISBN 978-0-8070-3253-4.
- ↑ Sfameni Gasparro, Giulia (2007). "The Hellenistic Face of Isis: Cosmic and Saviour Goddess". In Bricault, Laurent; Versluys, Miguel John; Meyboom, Paul G. P. (eds.). Nile into Tiber: Egypt in the Roman World. Proceedings of the IIIrd International Conference of Isis Studies, Faculty of Archaeology, Leiden University, May 11–14 2005. Brill. pp. 40–72. ISBN 978-90-04-15420-9.
- ↑ Nogueira Guastavino, María Magdalena (2020). "La aplicación de los tratados internacionales sobre derechos fundamentales por parte del Tribunal Constitucional". Aplicación prevalente de la Carta de los Derechos Fundamentales de la Unión Europea y de los convenios de la Organización Internacional del Trabajo: 1–56. doi:10.62659/cf2001604.
- ↑ Ortega Pérez, Marta (2018-07-09). "La labor lexicográfica bilingüe de Fray Domingo de los Santos: Vocabulario de la lengua Tagala". RILEX. Revista sobre investigaciones léxicas. 1 (1): 29–53. doi:10.17561/rilex.v1.n1.2. ISSN 2605-3136.
- ↑ Potet, Jean-Paul (2017). Ancient beliefs and customs of the Tagalogs. Clichy: Jean-Paul G. Potet. ISBN 978-0-244-34873-1.
- ↑ Thoth, the Hermes of Egypt: a study of some aspects of theological thought in ancient Egypt, page 75
- ↑ Jetsu, L.; Porceddu, S. (2015). "Shifting Milestones of Natural Sciences: The Ancient Egyptian Discovery of Algol's Period Confirmed". PLOS ONE. 10 (12): e.0144140 (23pp). arXiv:1601.06990. Bibcode:2015PLoSO..1044140J. doi:10.1371/journal.pone.0144140. PMC 4683080. PMID 26679699.
- ↑ Scheub, Harold (2000). A Dictionary of African Mythology: The Mythmaker as Storyteller (1st ed.). Oxford University Press. pp. 92, 93, 114, 115. ISBN 9780195124569.
- ↑ Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Hinduism and Society in India. Princeton University Press. pp. 109–110. ISBN 978-0-69112-04-85.
- ↑ Hasala, Kasperi (October 2018). "The first workday or the Moon's day? Germanic and Slavic traditions in naming the days of the week in the Finnic languages" (PDF). Studia Uralo-Altaica. 51: 6 – via CORE.
- ↑ Cucina, Carla (2020). "A Runic Calendar in the Vatican Library". Futhark: International Journal of Runic Studies. 9–10: 261–274. doi:10.33063/diva-401070. hdl:11393/259088.