Sugbo : Kalainan tali sa mga rebisyon

Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensiklopedya
Browse history interactively
Mas daang pag-usabMas bag-ong pag-usab →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ZéroBot (hisgot | mga tampo)
23,627 edits
m r2.7.1) (robot Gidugang: pag:Cebu
Dagat (hisgot | mga tampo)
11 edits
No edit summary
Linya 1: Linya 1:
{{Napiling artikulo}}
{{Napiling artikulo}}
:''Ang ngalang Sugbo mahimo usab nga nagpasabot sa [[Pulo sa Sugbo]] ug sa [[Dakbayan sa Sugbo]].''
:''Ang ngalang Sugbo/cebu; hadool ragayod sa pinulongang sibo;kini ang sakmit madungog kong adunay pag binayloay niadto sa karaang panahon niining dapita.Sibo/sibu; usa kamatang sa panag ilis sa mga produkto sama sa; mag ilis kita sa imong isda ngari sa akong tuba.Kay ang lugar cebu kaniadto maoy dakong o inilang lugar sa dingkauay na pag binay loay sa atong nasod. mahimo usab nga nagpasabot sa [[Pulo sa Sugbo]] ug sa [[Dakbayan sa Sugbo]].''
{{Infobox lalawigan sa Pilipinas 2|
{{Infobox lalawigan sa Pilipinas 2|
infoboxtitle=Lalawigan sa Sugbo|
infoboxtitle=Lalawigan sa Sugbo|

Rebisyon niadtong 12:27, 4 Nobiyembre 2011

Ang ngalang Sugbo/cebu; hadool ragayod sa pinulongang sibo;kini ang sakmit madungog kong adunay pag binayloay niadto sa karaang panahon niining dapita.Sibo/sibu; usa kamatang sa panag ilis sa mga produkto sama sa; mag ilis kita sa imong isda ngari sa akong tuba.Kay ang lugar cebu kaniadto maoy dakong o inilang lugar sa dingkauay na pag binay loay sa atong nasod. mahimo usab nga nagpasabot sa Pulo sa Sugbo ug sa Dakbayan sa Sugbo.
Lalawigan sa Sugbo
Rehiyon
Tunga-tungang Kabisay-an (Region VII)
Pagkamugna
Abril 27, 1565
Populasyon
Sensus sa tuigang 2000:3,356,137 (kinadak-an)
Kabus-ok:660 matag km² (ika-6 sa kinadak-an)
Gidak-on:5,088.4 km² (ika-19 sa kinadak-an)
Pagkabahin
Dakbayang kina-urbanisado2
Nahisakpang dakbayan4
Lungsod20
Mga barangay1,203
Distrito congresyonal8†
Pinulongan
Sinugboanon
Pamuno
Gwendolyn Garcia

Ang Sugbo (Kinatsila: Cebú) usa ka lalawigan sa Tunga-tungang Kabisay-an sa Pilipinas. Ang kapital ug kinadak-ang dakbayan sa lalawigan mao ang Dakbayan sa Sugbo. Ang lalawigan gitibuok sa mga pulo sa Sugbo, Mactan, Malapascua, Bantayan, Olango, ug Camotes.

Nahimutang kini sa tunga-tungang bahin sa nasod - sidlakan sa pulo sa Negros, sa kasadpan sa pulo sa Leyte ug amihanang-kasadpan sa pulo sa Bohol (9°25'N-11°15'N latitud ug 123°13'E-124°5'E longitud).

Ang kapital nga Dakbayan sa Sugbo, ang nahiunang dakbayan sa Pilipinas, bahin sa Metropolitan nga Sugbo apil ang unom nga tapad nga mga dakbayan ug unom ka mga lungsod. Ang tugpahanan sa lalawigan mao ang Mactan-Cebu International Airport sa pulo sa Mactan, ang ikaduhang labing importante nga tugpahanan sa nasod. 85% sa mga shipping line sa Pilipinas nagbase sa Sugbo[1]. Ang lalawigan may unom ka mga pantalan nga nasyonal ug usa ka pantalan nga internasyonal, ang Cebu International Port.

Ang Sugbo usa sa mga labing ugmad nga lalawigan sa nasod. Kini ang sentro sa komersyo, edukasyon ug industriya sa sentral ug habagatang dapit sa kapupod-an. May mga five-star hotel, casino, puting kabaybayonan, golf course, convention center, ug mga shopping mall. Ang Condenast Travellers Magazine sa UK mipadayag sa Sugbo isip ikapito nga labing nindot nga pulo sa Asya-Kadagatang Indyan sa tuig 2007[2], ang nag-inusarang pulo sa Pilipinas nga napasidunggan sa maong magasin sukad pa sa tuig 2004.

Gigikanan sa ngalang Sugbo

May tulo ka kasugiran kabahin sa gigikanan sa ngalang Sugbo:

  • Sa dihang nangabot ang mga Katsila sa Sugbo, may mga nakit-an kining mga tao nga nagtunaw og sebo. Gipangutana sila sa mga Katsila kon unsa kadtong dapita nga ilang natakasan. Ang mga tao nga wala makasabot sa gisulti kanila sa mga langyaw, nagtuong gipangutana sila kon unsay ilang gibuhat. Ila kining gitubag nga nagtunaw sila og sebo. Nagtuo usab dayon ang mga Katsila nga ang dapit nga ilang gilandigan ginganlang "Sebu".
  • Matod sa usa ka historyador sa Pilipinas, notadong tigpanukiduking Boholano, ang ngalang Sugbo naggikan sa pulong sugbo, nga nagpasabot lanaw sa tubig.
  • Laing kasugiran mao nga ang ngalang Sugbo gikan sa pulong nga sulog nga mamatyagan sa mga mananagat palibot sa pulo. Dinha pod gikuha ang pulong nga sinulog, ang pagsayaw sama sa sulog.

Katawhan ug kultura

Ang mga tawo sa Sugbo gitawag nga mga Sugboanon. Sagad kanila naggikan sa mga tawong Awstronesyano samtang may uban usab nga may kagikang Espanyol ug Intsek. Ang mga Katsila ug Intsek may dakong papel sa ekonomiya ug politika sa Sugbo. Daghang mga aspeto sa kulturang Katsila ang makita pa gihapon sa Sugbo. Tungod usab sa taudtaod nga pagkaubos sa mga Amerikano, ang kulturang Amerikano may dakong papel sa kontemporaryong Sugbo. Ang pinulongang Ingles mao ang pinulongan sa pagtudlo sa mga pribadong tulunghaan.

Katitikan

Kinatibuk-ang artikulo: Katitikan sa Sugbo

Ang katitikan sa Sugbo, sa sinulat niini nga porma ug sa pinulongang Sinugboanon, nagsugod sa sayong bahin sa okupasyon sa mga Amerikano. Ang mga higante niining panahona naglakip nila ni Vicente Sotto ug Vicente Rama. Sa kasamtangan ang gidaghanon sa mga magsusulat ug magbabasa sa Sinugboanon nagkagamay, apan nagpabiling buhi ang Bisaya Magasin, ang nag-unang institusyon sa katitikang Sugboanon.

Mga pinulongan

Ang lumad nga pinulongan sa Sugbo mao ang Sinugboanon. Kining maong pinulongan ginatabi usab sa dakong bahin sa Mindanao ug sa mga silingang pulo sa Bohol, Siquijor, kasadpang Leyte, Negros Oriental, ug mga bahin sa Bukidnon, Agusan, Surigao, Davao, Cotabato, ug Zamboanga del Sur. May mga kalainan sa Sinugboanon niining mga dapita apan ginagmay lamang kaayo.[3] Kini ginatabi sa dili mokubos baynte milyones (20 M) ka mga tawo.[4]

Ang mga Sugboanon kahibalo usab motabi sa Tinagalog, ug sa ubang Binisayang pinulongan sama sa Hiligaynon ug Winaray.

Sa mga pulo sa Camotes, Porohanon ang ginatabi. Ang labing dakong kalainan niini sa Sinugboanon mao ang paggamit sa "z" sa tingog nga "y" sa Sinugboanon. Pananglitan, ang maayo kaayo sa Sinugboanon maazo kaazo sa Porohanon.

Sa Bantayan, may lahing pinulongan (Bantayan Visayan sa Iningles) ang ginatabi. Kini mas duol sa Hiligaynon kaysa Sinugboanon.

Ang Kinatsila gigamit sa mga mestiso nga komunidad. Ang Iningles ang gigamit sa edukasyon, medya, komersiyo, ug kagamhanan. Ang Inintsek gigamit sa mga komunidad sa mga Intsek.

Relihiyon

Payl:Magellan cross renovation02.jpg
Kiyosko sa Krus ni Magallanes, ang simbolo sa pagka-Romano Katoliko sa Sugbo.

Mayoriya sa mga Sugboanon mga Romano Katoliko. May mga minoryang Kristiyanong mga simbahan sama sa Asembliya sa Diyos, Iglesia ni Cristo, Saksi ni Jehova, Mormon, mga Muslim, Taoismo ug uban pa.

Ang unang patron sa Sugbo mao ang Santo Niño sa Sugbo nga makita sa labing karaang simbahan sa nasod, ang Basilica Minore del Santo Niño. Tungod sa kanonikal nga kalagdaan sa paggamit og santos nga patron imbes nga si Kristo mismo, ang patron sa Sugbo mao na ang Birhen sa Guadalupe.

Populasyon

Sumala sa sensus niadtong tuig 2000, ang Dakbayan sa Sugbo may 718,821 ka mga molupyo.[5] Kini mas daghan baleg 56,522 ka tawo kompara sa 1995 nga Sensus sa Populasyon (POPCEN). Ang Metro Cebu ug ang lalawigan sa Sugbo gibanabanang may 2.5 milyones ka mga molupyo.

Heyograpiya

Pisikal

Ang Sugbo nahimutang taliwala sa 9°25' ug 11°15' habagatang latitud ug taliwala sa 123°13' ug 124°5' sidlakang longitud sa sentral nga dapit sa kapupud-ang Pilipinhon. Gikan sa Manila, 365 milyas pahabagatan ang Sugbo.

Nag-atubang sa pulo sa Leyte ang amihanang-sidlakang nawong sa lalawigan; sa habagatang-sidlakang bahin niini makita ang lalawigan sa Bohol. Sa kasadpang direksiyon makit-an ang pulo sa Negros. Taliwala sa Sugbo ug Bohol nahimutang ang Cebu Strait. Taliwala sa Sugbo ug Negros nahimutang ang Tañon Strait.

Ang lalawigan mismo naglakip sa mga pulo sa Sugbo, Mactan, Malapascua (Logon, Daanbantayan, Bantayan, Olango, ug Camotes.

Politikal

Ang Sugbo may 47 ka mga lungsod ug unom ka mga dakbayan.

Mga dakbayan

Mga lungsod

Kasaysayan

Kinatibuk-ang artikulo: Kasaysayan sa Sugbo

Sa wala pa moabot ang mga Kastila, ang Gingharian sa Sugbo[6] usa na ka poste sa negosyo, ug may ruta sa pamaligya ngadto padulong sa Malaysia og Indonesia.

Miabot si Fernando de Magallanes sa Sugbo sa sayong bahin sa Abril, tuig 1521. Iyang gihigala si Raha Humabon ug gikombensir kini sa pag-ila sa hari sa Espanya isip labawng hari kaniya. Gibunyagan si Humabon ug ang iyang asawa isip Haring Carlos ug Raynang Juana. Ang Santo Niño gihatag sa hari ug rayna isip simbolo sa kalinaw taliwala sa mga Kastila ug sa mga Sugboanon. Sa Abril 14, 1521, gitanom ni Magallanes ang dakong krus nga kahoy nga simbolo sa pagka-Katoliko sa mga Sugboanon.

Sa Abril 27, nahitabo ang Panagsangka sa Mactan diin napatay si Magallanes ni Datu Lapu-Lapu. Matod ni Antonio Pigafetta, ang lawas ni Magallanes wala gayod makuha nila pagbalik bisan kon misuway sila paghaylo sa mga lumad og bugti niini nga mga lamas ug alahas.

Kap-atag upat ka tuig human ang pagtaak ni Magallanes sa Sugbo, miabot ang kongkistador Miguel Lopez de Legazpi. Ilang gibombardiyo ang barangay ni Rajah Tupas. Kini ilang gipatindog pagbalik human mailog ug ginganlang Villa del Santísimo Nombre de Jesús (Ang Barangay sa Labing Balaang Ngalan ni Hesus). Sa tuig 1569 kini ang unang Kastilang settlement sa Pilipinas.

Sa Agosto 14, 1571, ang Santísimo Nombre nahimong usa ka dyosesis. Si Legazpi mibiya sa Sugbo ug mibalhin una ngadto sa Iloilo ug dayon sa Manila.

Panahon sa Ikaduhang Gubat Kalibotanon ang Sugbo nahimong importanteng base sa mga Hapon. Ang pangita sa sundalo sa Hinapon ni kuha sa Sugbo sa tuig 1942, Sa panahon nga libersayon sa Sugbo way labanan sa uban nga sa nasud sa mga sundalo sa Pilipinhon ug Amerikanhon uban sa gerilyang Sugboanon nga pagsupak sa mga katiguman sa Hinapon way kapildehang nga pagkahuman sa gubat sulud sa tuig 1945.

Ang mga tuig human sa Ikaduhang Gubat nakakita sa pagsolidipikar sa kontrol sa pipila ka mga gamhanang pamilya sa lain-laing dapit sa Sugbo.

Sa sayong bahin sa dekada 90 ang Sugbo nahiagom sa katalagman sa Bagyong Ruping. Kini miresulta sa pagkatibuok sa ideya sa Republika sa Sugbo dihang ang nasodnong kagamhanan sa Manila wala makatabang sa lalawigan tungod sa pagpakapuliki niini sa mga nanginahanglan usab og tabang gikan sa Luzon.

Cebu Provincial History Project

Kinatibuk-ang artikulo: Cebu Provincial History Project

Ang Cebu Provincial History Project naglaraw sa pagsulat og 55 ka libro, nga nagtuki sa mga kasaysayan sa kalungsoran ug mga dakbayan sa tibuok probinsiya sa Sugbo. Ubos sa pagdasig ni Gobernadora Gwendolyn Garcia ug inabagan sa hunta probinsiyal. Usa kini ka makasaysayanon nga gimbuhaton, kay wala pa may laing susama niini sa tibuok nasod.

Tan-awa usab

Dugang kasayoran

Mga reperensiya

  1. ↑ "CEBU, PHILIPPINES: Sister City report on our sister city in the Philippines". {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)
  2. ↑ "Condé Nast Traveler Readers' Choice Top Islands". {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)
  3. ↑ Resil Mojares, Cebuano Literature: A Survey of Bibliography with Finding List (Cebu City: University of San Carlos, 1975), p. 5.
  4. ↑ http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=ceb
  5. ↑ http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2002/pr02150tx.html
  6. ↑ en:Rajahnate of Cebu
Gikuha gikan sa "https://ceb.wikipedia.org/w/index.php?title=Sugbo&oldid=1021083"