Tinípong Bánsà : Kalainan tali sa mga rebisyon

Gikan sa Wikipedia, ang gawasnong ensiklopedya
Content deleted Content added
No edit summary
Replacing Declaration_independence.jpg with File:Declaration_of_Independence_(1819),_by_John_Trumbull.jpg (by CommonsDelinker because: File renamed:).
Linya 86: Linya 86:
{{Main|Kasaysayan sa Estados Unidos}}
{{Main|Kasaysayan sa Estados Unidos}}
[[Payl:MayflowerHarbor.jpg|left|thumb|''The [[Mayflower]] in Plymouth Harbor,'' ni William Halsall, 1882. Ang ''Mayflower'' ang mitransport sa mga [[pilgrim]] sa Bag-ong Kalibotan sa 1620.]]
[[Payl:MayflowerHarbor.jpg|left|thumb|''The [[Mayflower]] in Plymouth Harbor,'' ni William Halsall, 1882. Ang ''Mayflower'' ang mitransport sa mga [[pilgrim]] sa Bag-ong Kalibotan sa 1620.]]
[[Payl:Declaration independence.jpg|thumb|''Declaration of Independence'', ni [[John Trumbull]], 1817–18]]
[[Payl:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|''Declaration of Independence'', ni [[John Trumbull]], 1817–18]]
Ang mga lumad nga katawhan sa Estados Unidos, apil ang Alaska, miabot gikan sa Asya mga 12,000-40,000 ka tuig ang miagi. Sila ang gitawag nga mga ''American Indian''. Ang mga [[Katsila]] nahiuna sa mga Uropeyo sa pagpundar og mga kolonyang Uropeyo sa minland, sa lugar nga gitawag nila og Florida; ang San Agustin (''St. Augustine''), napundar sa 1565, nga nagpabilin hangtod karon; ug daghan ang kolonyang Katsila sa habagatang-kasadpang Estados Unidos gikan sa Mehiko. Ang mga Pranses nga ''fur traders'' nag-establisar og mga ''outpost'' sa [[Nouvelle France]] (New France) sa bandang Great Lakes; Ang [[Pransiya]] mikuha sa kadaghanan sa interyor sa Amihanang Amerika hangtod sa habagatang parte, sa may [[Gulpo sa Mehiko]]. Ang nahiunang malamposon nga kolonya sa Britanya mao ang Virginia Colony sa [[Jamestown]] sa [[1607]] ug ang Pilgrims' Plymouth Colony sa tuig [[1620]]. Ang pagkarta (''chartering'') niadtong 1628 sa Massachusetts Bay Colony miresulta sa migrasyon sa mga Britaniko (Ingles, Eskoses, ug Irlandes); ug sa 1634, ang [[New England]] napuy-an og mga 10,000 ka Puritan. Niadtong 1614, ang mga Olandes nag-establisar og mga kolonya sa bandang [[Sapang Hudson]], apil ang [[New Amsterdam]] sa isla sa [[Manhattan]], nga karon mao ang Dakbayan sa New York.
Ang mga lumad nga katawhan sa Estados Unidos, apil ang Alaska, miabot gikan sa Asya mga 12,000-40,000 ka tuig ang miagi. Sila ang gitawag nga mga ''American Indian''. Ang mga [[Katsila]] nahiuna sa mga Uropeyo sa pagpundar og mga kolonyang Uropeyo sa minland, sa lugar nga gitawag nila og Florida; ang San Agustin (''St. Augustine''), napundar sa 1565, nga nagpabilin hangtod karon; ug daghan ang kolonyang Katsila sa habagatang-kasadpang Estados Unidos gikan sa Mehiko. Ang mga Pranses nga ''fur traders'' nag-establisar og mga ''outpost'' sa [[Nouvelle France]] (New France) sa bandang Great Lakes; Ang [[Pransiya]] mikuha sa kadaghanan sa interyor sa Amihanang Amerika hangtod sa habagatang parte, sa may [[Gulpo sa Mehiko]]. Ang nahiunang malamposon nga kolonya sa Britanya mao ang Virginia Colony sa [[Jamestown]] sa [[1607]] ug ang Pilgrims' Plymouth Colony sa tuig [[1620]]. Ang pagkarta (''chartering'') niadtong 1628 sa Massachusetts Bay Colony miresulta sa migrasyon sa mga Britaniko (Ingles, Eskoses, ug Irlandes); ug sa 1634, ang [[New England]] napuy-an og mga 10,000 ka Puritan. Niadtong 1614, ang mga Olandes nag-establisar og mga kolonya sa bandang [[Sapang Hudson]], apil ang [[New Amsterdam]] sa isla sa [[Manhattan]], nga karon mao ang Dakbayan sa New York.



Rebisyon niadtong 11:29, 22 Mayo 2017

United States of America
Estados Unidos sa Amerika
Bandera sa United States Sagisag sa United States
Bandera Sagisag
Motto: E Pluribus Unum ("Out Of Many, One") (tradisyonal) 
In God We Trust (sugod 1956)
Nasodnong Awit: The Star-Spangled Banner
Lokasyon sa United States
Lokasyon sa United States
Kapital Washington, D.C.
38°53′ N 77°02′ W
Kinadak-ang dakbayan Dakbayan sa New York
Opisyal nga (mga) pinulongan Wala sa nibel pederal
(de facto: Iningles)
Gobyerno Republikang pederal konstitusyonal
 - Pangulo Donald Trump (R)
 - Puli Pangulo Mike Pence (R)
 - Speaker of The House Paul Ryan (R)
Independensya gikan Gran Britanya 
 - Nadeklara Hulyo 4 1776 
 - Gi-ila Septiyembre 3 1783 
 - Konstitusyon sa Estados Unidos Marso 4, 1787 
Arya  
 - Katibuk-an 9,631,420 km² (3rd1)
  3,718,695 sq mi 
Populasyon  
 - Plantilya:2007 308,745,538[1] (3rd)
 - Sensus sa 2000 281,421,906
 - Densidad 31/km² (172nd)
80/sq mi 
GDP (PPP) Banabana sa 2006
 - Katibuk-an $13.049 trillion (1st)
 - Per capita $59,555 (3rd)
HDI (2004) 0.957 (8th) – high
Kwarta United States dollar ($) (USD)
Sona sa oras (UTC-5 to -10)
 - Summer (DST) (UTC-4 to -10)
Internet TLD .us .gov .edu .mil
Kodigong pangtawag +1
1 Usahay ilista nga ika-4 sa arya; ang ranggo disputed sa China.


Ang Estados Unidos sa Amerika (kun EU, gikan sa Kinatsilang Estados Unidos de América; Sinugboanon: Hiniusang mga Estado sa Amerika kun HE; Ininggles: United States of America kun USA) usa ka republika nga pederal nga adunay singkuwenta ka estado. Makit-an sa tunga-tungang parte sa Amihanang Amerika ang kadaghanan sa mga estado ug adunay kaugalingong gobyerno ang kada estado ubos sa sistemang pederalismo. Adunay duha ka yutan-ong utlanan ang Estados Unidos diin sa Mehiko ang usa ug sa Canada usab ang usa pa. Gilibotan kini sa lainlaing katubigan sama sa Kadagatang Pasipiko, Dagat Bering, Kadagatang Artiko, ug Kadagatang Atlantiko. Dili sumpay ang duha ka estado sa Alaska ug Hawaii sa nahibiling 48 ka estado. Pareho sab nilang dili sumpay ang usag usa. Naay mga koleksiyon sa mga distrito, teritoryo ug uban pang ginsakopang panggawas ang EU sa uban pang parte sa kalibotan. Komun nga gitawag nga “Amerikano” ang katawhan sa Estados Unidos.

Ang nasodnong ginikanan sa Estados Unidos matamdan sa deklarasyon sa napulog tulo kolonya gikan sa Gran Britanya niadtong 1776 nga sila independente na nga mga estado, ug gipakusog sa Tratado sa Paris (1783). Sugod pa sa tunga-tunga sa ika-20 siglo, naunhan na niini ang tanang nasod sa impluwensiya sa ekonomiya, politika, militar, ug kultura.[2]

Nahimo ang EU ubos sa tradisyon nga panggobyerno nga adunay pagsinabtanay sa mga tawong ginsakpan pinaagi sa modelo nga demokrasya nga representatibo. Kining modelo sa gobyernong presidensiyal-konggresyonal nakopya sab sa daghan pang mga nasod, ilabi na sa mga naa sa Tunga-tungang Amerika ug Habagatang Amerika apil na ang nasod sa Pilipinas.

Heyograpiya

Topograpik map sa kontinental Estados Unidos

Isip ikatulo nga kinadak-ang nasod sa tibuok kalibotan (sa arya)[3], lainlain ang mga paysahe ug mga bista sa Estados Unidos: yutang kakahoyang templada (temperate forest) sa Sidlakang baybayon, bakhawan sa Florida, ang Dakong Kapatagan (Great Plains) sa tungang parte sa nasod, ang sistemang Suba Mississippi-Missouri, ang mga Dagkong Lanaw (Great Lakes) nga parte sab sa Canada, mga Batohong Bukid (Rockies) nga naa sa kasadpan sa kapatagan, ubang desiyerto ug sonang templada sa baybayong kasadpan sa Rockies, ug mga kakahoyang templada (temperate rainforest) sa parte sa Pasipiko sa amihanang-kasadpan. Ubang paysahe sab ang Alaska ug mga mabulkang pulo sa Hawaii. Ang klima lahi-lahi sab: tropikal sa Hawai‘i ug habagatang Florida, ug tundra usab sa Alaska ug sa tumoy sa mahabog nga mga bukid (uban ang Hawai‘i). Kadaghanan sa mga parteng amihanan ug sidlakan adunay klima nga kontinental-templada, nga mainit nga ting-init ug kamig nga tingtugnaw. Ang habagatang parte sa nasod usab adunay subtropikal nga klimang umido nga may templadang tingtugnaw og dugay ug umidong ting-init. Kasagarang desiyerto ang klima sa habagatang-kasadpang rehiyon.

Kasaysayan

The Mayflower in Plymouth Harbor, ni William Halsall, 1882. Ang Mayflower ang mitransport sa mga pilgrim sa Bag-ong Kalibotan sa 1620.
Declaration of Independence, ni John Trumbull, 1817–18

Ang mga lumad nga katawhan sa Estados Unidos, apil ang Alaska, miabot gikan sa Asya mga 12,000-40,000 ka tuig ang miagi. Sila ang gitawag nga mga American Indian. Ang mga Katsila nahiuna sa mga Uropeyo sa pagpundar og mga kolonyang Uropeyo sa minland, sa lugar nga gitawag nila og Florida; ang San Agustin (St. Augustine), napundar sa 1565, nga nagpabilin hangtod karon; ug daghan ang kolonyang Katsila sa habagatang-kasadpang Estados Unidos gikan sa Mehiko. Ang mga Pranses nga fur traders nag-establisar og mga outpost sa Nouvelle France (New France) sa bandang Great Lakes; Ang Pransiya mikuha sa kadaghanan sa interyor sa Amihanang Amerika hangtod sa habagatang parte, sa may Gulpo sa Mehiko. Ang nahiunang malamposon nga kolonya sa Britanya mao ang Virginia Colony sa Jamestown sa 1607 ug ang Pilgrims' Plymouth Colony sa tuig 1620. Ang pagkarta (chartering) niadtong 1628 sa Massachusetts Bay Colony miresulta sa migrasyon sa mga Britaniko (Ingles, Eskoses, ug Irlandes); ug sa 1634, ang New England napuy-an og mga 10,000 ka Puritan. Niadtong 1614, ang mga Olandes nag-establisar og mga kolonya sa bandang Sapang Hudson, apil ang New Amsterdam sa isla sa Manhattan, nga karon mao ang Dakbayan sa New York.

Sa Gubat Pranses ug Indyan, ang kolonyal nga ekstensiyon sa Pito ka Tuig nga Gubat, ang Britanya mikuha sa Canada gikan sa mga Pranses. Sa 1674, ang mga Britaniko nakakuha sa mga kolonyang Olandes paghuman sa Gubat Anglo-Olandes; ang probinsiya sa New Netherland gialisdan og New York. Sa pagbahin sa Carolina sa 1729 ug sa 1732 nga kolonisasyon sa Georgia, naestablisar ang trese (13) ka kolonya sa Britanya, ang nahimong Estados Unidos sa Amerika. Ang tanang kolonya mipalegal sa pagbaligya sa mga katabang nga Aprikano (African slave trade). Ang mobimiyento nga Kristiyano sa 1730-1740 nailhan nga Great Awakening mipalambo sa interes sa relihiyon. Sa tuig 1770, ang mga kolonya miabot og 3 milyon ka lumulupyo nga Ingles o Britaniko, katunga sa mismong Gran Britanya. Bisag gibuhisan ang mga kolonya sa Britanya, wala sila hatagi og representasyon sa Parlamento sa Gran Britanya.

Ang tensiyon sa mga kolonya ug sa Britanya sa panahong rebolusyonaryo (1760s hangtod 1770s) miresulta sa Rebolusyonaryong Gubat Amerikano, giaway gikan 1775 hangtod 1781. Niadtong Hunyo 14, 1775, ang Continental Congress, sa Philadelphia, nag-establisar sa Continental Army ubos kang George Washington. Nagproklama nga ang "tanang tawo gihimo nga egwal", ang Kongreso miadap sa Deklarasyon sa Independensiya, nga unang gimugna ni Thomas Jefferson, niadtong Hulyo 4, 1776. Niadtong 1777, ang mga Artikulo sa Kompederasyon giadap, nagpahiusa sa mga estado sa usa ka gobyernong pederal hangtod 1788. Adunay mga 70,000–80,000 ka loyalista sa Britanya nga milayas gikan sa mga nagrebeldeng estado, daghan ming-adto sa Nova Scotia ug sa bag-ong sakop sa Britanya sa Canada.[4] Sa pagkapilde sa armadong puwersa sa Britanya, giila sa Gran Britanya ang soberanya sa trese ka kolonya sa tuig 1783.

Ekspansiyon sa U.S. ayon sa petsa sa pagkaestado ug ratipikasyon sa Konstitusyon

Mga importanteng yugto sa kasaysayan sa Estados Unidos human ang independensiya mao ang:

Demograpiya

Ang Statue of Liberty sa New York, ang iladong monumento sa Estados Unidos

Miabot na sa 300,000,000 ang populasyon sa Estados Unidos niadtong Oktubre 17, 2006. Sumala sa 2000 nga sensus, 79% sa katawhan namuyo sa urban nga lugar. Lainlain ang mga nakapuyo dinhi, 31 ang ihap sa grupong etniko nga adunay 1-ka-milyon nga miyembro. Ang tulo nga labing daghang grupong etniko mao ang Amerikanong-Alem-Aprikano nga naggikan kaniadto sa mga katabang sa uma, maoy kinadak-ang minoriyang etniko. Pero mitaas na ang ihap sa mga Hispaniko o Latino nga gikan sa Latin Amerika ilabi na sa mga estado sa habagatang-kasadpan (sama sa California, Texas, New Mexico, ug Florida). Adunay mga 2,807,731 ka Pilipino sa Amerika, labing daghang Pilipino gawas sa Pilipinas.

Sa pinulongan o lengguwahe, bisan og walay opisyal nga pinulongan sa pederal nga level, Iningles ang de facto nga nasodnong pinulongan, ug kini ang opisyal nga pinulongan sa 25 ka estado. Ang Kinatsila maoy ikaduhang pinulongan tungod sa mga imigranteng Latino. Ang Tinagalog o Filipino maoy ikatulo o ikaupat nga pinulongang gigamit sa Estados Unidos.[5]

Politika ug Gobyerno

Ang Estados Unidos mao ang labing dugay nga pederasyon sa kalibotan. Kini usa ka demokrasyang representatibo ug republikang konstitusyonal.[6] Gibantayan ang gobyerno sa sistema nga checks and balances. Sa sistemang pederal, ang mga lumulupyo napailawom sa tulo ka lebel sa gobyerno: pederal, estado, ug lokal; ang panggobyernong lokal komun nga nabahin ngadto sa county ug munisipal nga lebel.

Ang gobyernong pederal adunay tulo ka sanga:

  • Lehislatibo: ang Kongreso nga bicameral, ang Senado ug ang House of Representatives mao ang tighimo og mga balaod nga pederal, tigdeklarar og gubat, tig-aprobar og mga tratado, ug tighatag og impeachment.
  • Ehekutibo: Ang presidente mao ang commander-in-chief sa militar, siya maka-veto og mga balaodon (bills) nga lehislatibo sa di pa kini mahimong balaod, ug siya ang motudlo o mopili sa iyang Gabinete ug uban pang opisyales.
  • Hudikatura: Ang Korte Suprema ug ang mga korte nga pederal, diin ang mga huwes ginatudlo sa presidente (nanginahanglan og pag-aprobar sa Senado), mao ang mo-interpret sa mga balaod og adunay gahom nga mopawalay bili sa mga balaod nga dili konstitusyonal.
Ang amihanang bista sa White House, residensiya sa presidente sa Estados Unidos

Ang House of Representatives adunay 435 ka miyembro, usa ka representatibo sa usa ka distrito kongresyonal sa duha ka tuig nga termino. Ang puwesto sa House ginabahin-bahin sa 50 ka estado kada dekada. Sa sensus sa 2000, pito ka estado adunay minimum nga usa ka representatibo, samtang ang California, ang labing populoso nga estado, adunay 53. Kada estado adunay duha ka senador, gipili para sa 6 ka tuig nga termino. Ang presidente mosilbi sa upat ka tuig nga termino ug dili molabaw pa sa duha ka beses ang termino. Dili ma-elek ang presidente sa diretso nga boto, kondili, pinaagi sa sistema nga electoral college diin ang pagdeterminar sa boto ug sa nakadaog, gibase pinaagi sa ihap sa kada estado. Ang Korte Suprema, sa liderato sa Chief Justice sa Estados Unidos, adunay siyam ka miyembro.

Ang politika sa Estados Unidos natigayon sa 2-ka-partido nga sistema sa halos tanang panahon. Sugod sa heneral nga eleksiyon sa 1856, ang duha ka dominante nga partido mao ang Partido Demokrata (Democratic Party) napundar sa 1824 (ang ginikanan niadto pang 1792), ug ang Partido Republikano (Republican Party), napundar sa 1854. Sa pagkakaron, si Presidente George W. Bush gikan sa Partido Republikano, samtang ang Demokrata usab ang mayoriya sa Senado ug House of Representatives, pagkahuman sa midterm election sa 2006.

Ang pakigharing militar, ekonomiko, ug kultural sa Estados Unidos maoy rason kon nganong kini usa ka importanteng tema sa politika sa nasod, lahi pa sa importansiya sa imahen sa Estados Unidos sa tibuok kalibotan. Halos tanang nasod adunay embahada sa Washington, D.C., ug mga konsulado sa ubang dakbayan. Usab, halos tanang nasod adunay diplomasya sa Estados Unidos. Hinuon, ang mga nasod sa Cuba, Iran, Amihanang Korea, Bhutan, ug Sudan walay pormal nga relasyong diplomatiko sa Estados Unidos.[7]

Ekonomiya

Ang Dakbayan sa New York, ang komersiyal nga kapital sa nasod

Ang Estados Unidos usa ka kapitalista nga ekonomiya, nga nakab-ot tungod sa iyang pagka adunahan sa natural nga rekursos, maayong imprastruktura, ug hataas nga produktibidad. Sumala sa IMF, ang GDP sa nasod nga mga $13 ka trilyon mikabat sa 20% sa globonhong gross product. Ang sa kolektibo nga GDP sa Unyon sa Uropa ang mas dako lamang. Ang US ikawalo sa nominal GDP per capita ug ikaupat sa GDP per capita gamit ang purchasing power parity. Kini sab ang numero uno nga importador og mga bililhon ug ikaduha nga eksportador. Ang Canada, China, Mehiko, Hapon, ug Alemanya mao ang nanag-unang partner sa komersiyo. Ang nangunang eksport nga produkto mao ang mga makinang elektrikal, samtang ang mga behikulo maoy nangunang import. Ang utang nga nasyonal sa US maoy labing dako sa kalibotan; sa 2005, 23% kini sa total nga utang sa kalibotan. Kon iporsento sa GDP, ang US ika-30 sa 120 ka nasod.[8] Mga langyaw ang mikupot og 27.5% sa utang sa nasod.

Kultura

Mga ikono sa kulturang Amerikano: apple pie, besbol, ug banderang Amerikano

Ang Estados Unidos usa ka multikultural nga nasod, lugar sa lainlaing mga etnikong grupo, tradisyon, ug mga kabililhan (values). Ang kultura nga komun sa mayoriya sa mga Amerikano gitawag og "mainstream American culture," ang Kasadpanong kultura nga naggikan sa mga tradisyon sa mga migranteng Uropeyo, sugod sa mga Ingles ug Olandes. Ang mga kulturang Aleman, Irlandes, ug Eskoses impluwensiyal sab. Mga elemento sa tradisyon sa mga lumad nga Amerikano ug sa mga Kasadpanong Aprikano nakuha sab. Ang pakasadpang ekspansiyon miresulta sa kontak sa kultura sa Mehiko. Dako ang impak sa bag-ohay nga imigrasyon gikan Asya ug Latin Amerika. Ang pagkasagol sa mga kultura puyde maingon isip homogeneous melting pot o pluralistic salad bowl diin nagpabilin ang mga kultural nga aspeto sa ginikanang nasod.

Bisag maingon nga walay katilingbanong klase ang Estados Unidos (classless society), ang mga ekonomista ug sosyolohista moingon nga adunay kalahian sa mga klase sa katilingban, nga moapekto sa sosyalisasyon, pinulongan, ug kabililhan. Ang tunga-tungang klase (middle class) ug propesyonal nga klase mao ang ginikanan sa mga kontemporaryong trend sama sa peminismo, enbayronmentalismo, ug multikulturalismo. Dako ang pagbili sa ilang nga okupasyon o trabaho. Bisan og taas ang tan-aw sa mga Amerikano sa sosyo-ekonomik nga kalamposan, ang pagka ordinaryo gitan-aw nga positibo. Ang kababayen-an karon nagatrabaho sa gawas sa balay ug nakakuha og mga degri sa kolehiyo. Sama sa post-industriyal nga sosyedad, naglahi usab ang pamilyang Amerikano. Sa 2005, ang mga nakasal nga walay anak maoy labing komun (28%) nga panimalay. Ang ekstensiyon sa marital rights ngadto sa mga homosekswal nga magtiayon maoy usa ka isyu sa debate, ang mga liberal nga estado mitugot sa unyon nga sibil ug ang Massachusetts mipalegal sa kaminyoon sa samag-sekso (same-sex marriage).

Kulturang Popular

Ang karatula sa Hollywood, California

Sa sine, ang industriya sa pelikula nagabase sa Hollywood, Los Angeles, California. Ang mga estudyo sa pelikulang Hollywood nakakab-ot og kita sa pagpasalida sa mga sinehan sa kalibotan, sama sa Star Wars (1977) ug Titanic (1997). Mga aktor nga Amerikano sama ni John Wayne ug Marilyn Monroe nahimong mga ikono ug simbolo sa kulturang popular, samtang ang mga prodyuser/negosyanteng si Walt Disney lider sa kingkoy o karton nga pelikula (animated film). Ang kang Orson Welles nga Citizen Kane (1941) pirme gitan-aw nga mao ang labing nindot nga pelikula sa tanang panahon. Ang mga produkto sa sine, telebisyon ug uban pang medya makita sa halos tanang nasod. Halos tanang aspeto sa popular nga kultura sa kalibotan naimpluwensiyahan sa kulturang popular nga Amerikano: ang musika, sayaw, pagkaon, panapton, sports, ug bisan ang batasan.

Mga reperensya

  1. "Resident Population Data – 2010". U.S. Census Bureau. 2010. Retrieved 2010-12-22.
  2. Cohen, Eliot A. (July/August 2004). "History and the Hyperpower". Foreign Affairs. Archived from the original on 23 July 2009. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)
  3. "World Factbook: Area Country Comparison Table". Yahoo Education.
  4. "The United Empire Loyalists—An Overview" (PDF). Learn Quebec. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)
  5. "Table 47—Languages Spoken at Home by Language: 2003" (PDF). Statistical Abstract of the United States 2006. U.S. Census Bureau. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (help)
  6. Scheb, John M., and John M. Scheb II (2002). An Introduction to the American Legal System. Florence, KY: Delmar, p. 6. ISBN 0-7668-2759-3.
  7. "Table 2: Aliens From Countries That Sponsor Terrorism Who Were Ordered Removed—1 October 2000 through 31 December 2001". U.S. Dept. of Justice. February 2003.
  8. "Rank Order—Public Debt". The World Factbook. CIA. 2007-06-19.