Sistema sa pagsulat
Ang sistema sa pagsulat usa sa simbolikong sistema sa pagpadayag sa pinulongan pinaagi sa pagsulat. Ang pagsulat mao ang representasyon sa pinulongan ngadto sa teksto nga porma gamit ang mga simbolo. Ang mga sistema sa pagsulat lahi sa ubang mamahimong simbolikong komunikasyon, kinahanglan masabtan ang paglitok sa usa ka pinulongan aron masabtan ang sulat. Ang dakong benepisyo sa usa ka sistema sa pagsulat mao ang han-ay nga paghipos og mga impormasyon nga kinaiya sa usa ka pinulongan. Ang ortograpiya mao ang tawag sa mga paagi ug balaod sa tukmang estruktura sa pagsulat sa usa ka pinulongan. Kadaghanan sa mga nasod, apil na ang Pilipinas, migamit sa alpabetong Latin isip sistema sa pagsulat.
 Mga sistema sa pagsulat |
|---|
| Kasaysayan |
| Grapemo |
| Lista sa mga sistema sa pagsulat |
| Mga matang |
| Alapabetong petsuryal |
| Alpabeto |
| Abjad |
| Abugida |
| Silabaryo |
| Logograpiyo |
| Kasikbit |
| Pictogramo |
| Ideyogramo |
Kasagarang Timailhan[usba | usba ang wikitext]
Ang mga sistema sa pagsulat gikalahi sa ubang mamahimong simbolikong kumonikasyon kay masabtan ang buot ipasabot sa usa ka pinulongan aron masabtan ang sulat. Sa pikas bahin, ang ubang mamahimong simbolikong sistema sama sa mga pahibalong hulagway, pagpinta, mapa, ug matematika wala manginahanglan og kaalam sa usa ka pinulongang gibatbat.
Matag katilingban naay pinulongan, nga giingong naa na daan ug nagpakita sa kondisyon sa taw. Apan, bag-o lang nahitabo ang paglambo ug pagsakop sa mga sistema sa pagsulat kon buot huna-hunaon. Pagkahimo na sa mga sistema sa pagsulat hinay kining nausab kaysa mga pinulongan, ug usahay makapreserbar sa mga pagpadayag nga wala na gigamit sa gitabing pinulongan. Ang dakong nakaayo sa usa ka sistema sa pagsulat mao nga makahipos nig mga impormasyon.
Tanang mga sistema sa pagsulat naay:
- mga pang-unang simbolo, gitawag nga karakter o grapemo kon inusa, ug sinulatan kon dinaghan;
- mga balaod nga masabtan ug gibuhat sa mga katilingban, nga naghatag og pasabot sa matag simbolo, ilang pagkasunod-sunod, ug relasyon sa usag usa;
- pinulongan (kasagaran gitabing pinulongan) nga ang pagkahimo gipadayag sa mga interpretasyon sa mga simbolo ug balaod;
- mga pisikong pamaagi pagpadayag sa mga simbolo pinaagi sa permanente o dili kaayo permanenteng gisulatan, aron sila mabasa (kasagaran makita, apan ang ubang pamaagi nahimo na usab).
Batakang Pangkatawagan[usba | usba ang wikitext]
Ang pagtuon sa sistema sa pagsulat milambo sa naay lain-laing gawasnong pagtuon sa ubang nagkadaiyang sinulatan, ug ang mga katawagan nagkalahi sa usa ka bahin ngadto sa ubang bahin.
Ang katawagan nga teksto mahimong nagpasabot sa usa ka produkto sa sistema sa pagsulat. Ang buhat nga paghimo og teksto ginatawag nga pagsulat, ug ang buhat sa pagpasabot sa teksto ang pagbasa. Sa pagtuon sa sistema sa pagsulat, ang ortograpiya nagpasabot sa paagi ug lagda nga gibuhat pagkasulat (nagpasabot nga "tukmang pagkasulat"), ug sa mga alpabetong sistema, apil ang konsepto sa panitik.
Ang grapemo usa ka katawagang teknikal nga nagpasabot sa espesipikong basehan sa usa ka sistema sa pagsulat. Ang mga grapemo mga dili kaayo makahuloganon nga kon iuban makamugna og "pundasyon" sa mga teksto sa usa ka sistema sa pagsulat nga mahimong mugnaon, uban sa mga lagda sa pagkagamit ug paggamit. Ang konsepto nahisama sa ponemo nga gigamit sa tinabing pinulongan. Sama sa Latin nga gibaseng mga sistema sa pagsulat sa makabag-ong Iningles, mga grapemo naglakip sa madyuskulo ug minuskulo nga porma sa kawhaan ug unom ka mga titik sa alpabeto (mitugbang sa daghang ponemo), mga marka sa puntuwasyon (kasagaran dili ponemiko), ug sa ubang simbolo sama sa Arabikong numeral (logogramo sa mga numero).
Ang usa ka grapemo mahimong nagrepresentar sa daghang pamaagi, diin ang matag kalainan lahi ang makita sa ubang paagi, apan tanan gipasabot nga nagrepresentar sa "samang" grapemo. Kining mga kalainana nailhan nga mga alograpo sa usa ka grapemno (kompara sa termino nga alopono nga gigamit sa lingwistikong pagtuon). Pananglit, ang minuskulo nga titik nga a naay lain-laing alograpo nga isulat nga pakatay, [[kapital nga ltitik, o tinayp nga letra. Ang pagpili sa lain-laing alograpo mamahimong giimpluwensyahan sa gigamit sa pagsulat, ang gisulatan, ang estilo sa nagsulat, ug ang dili mabantayang agi sa nagsulat.
Ang tawag nga glipo, timailhan ug karakter ug karakter usahay gigamit nga nagpasabot sa grapemo. Ang sagad nga paggamit nagkalahi-lahi; kompara sa cuneiform, maya nga glipo, Ininsik nga karakter. Ang mga glipo sa kasagarang mga sistema sa pagsulat gilangkoban sa mga linya (o strokes) ug gitawag nga linear, apan naay nga glipo sa dili-linear nga sistema sa pagsulat nga gilangkoban sa ubang matang sa marka, sama sa Cuneiform ug Braille.
Ang mga sistema sa pagsulat mga sistema nga konseptuwal, usab ang mga pinulongan nga gigamit nila. Ang mga sistema sa pagsulat mahimong maisip nga kompleto sumala sa sulod nga ilang gipadayag ang tanang mamahimong mapadayag sa gitabing pinulongan.
Kasaysayan sa sistema sa pagsulat[usba | usba ang wikitext]
Ang mga sistema sa pagsulat giunahan sa mga wala pay sulat, nga mga pamaagi nga ideyograpiko ug sayong pagpahinumdom nga mga simbolo. Ang mga labing inila mao ang:
- Jiahu nga pagsulat, mga simbolo sa pawikan nga kabhang sa Jiahu, ca. 6600 BK
- Sayong Indus nga pagsulat, ca. 3500 BK
Nahimo ang unang sistema sa pagsulat kay duol-duol sa pagsugod sa panahon sa Bronse sa dugay nga Neolitiko sa dugay nga ika-4 nga mileniyum BK. Ang Sumeriyano sa karaang kuniporma nga pagsulat ug ang Ehiptohanong heroglipiko kay mga gikonsiderar nga labing sayong sistema sa pagsulat, nga samang naggikan sa ilang gigikanang wala pay pagsulat nga sistema sa simbolo gikan sa 3400-3200 BK uban sa labing sayong nga sulat gikan sa 2600 BK
Ang Ininsik nga pagsulat mahimong napalambo nga gawasnon sa mga Tunga-tungang Sidlakang mga sinulatan, sa mga 1600 BK
Ang mga pre-Columbiano nga Tungang amerika nga mga sistema sa pagsulat (apil na ang uban nga Olmec ug mga Maya nga pagsulat gikatuohang naay kagikan nga gawasnon.
Gikatuohang ang unang tinuod nga alpabeto migawas sa mga 2000 BK, isip representasyon sa usa ka pinulongan nga gikan sa Semitikong mga ulipon sa Ehipto sa mga Ehiptohanon. Ang ubang mga alpabeto sa kalibotan karon mamahimong gikan sa ning kausaban, daghan usab ang gikan sa Pinisyano nga alpabeto, kun direktang naganahan sa desinyo ini.
Mga matang[usba | usba ang wikitext]
Ang labing karaang nailhang mga matang sa pagsulat sagad ani mga logograpiko, gibase sa mga piktograpiko ug idiyograpikong elemento. Kasagaran sa mga sistema sa pagsulat mahimong mabahin sa tulo ka mga kategorya: logograpiko, silabiko, ug alpabetiko; hinuon kadtong tulo mahimong makita sa ubang sistema sa pagsulat sa nagkalain-laing kadaghan, nga nakapalisod sa pagkategorya sa sistema. Ang tawag nga sistemang komplekso nagpasabot usab nga ang pagkasagol-sagol nakapahimong lisod sa pagbahin-bahin.
| Matang | Matag simbolo nagpasabot | Pananglitan |
|---|---|---|
| Logograpiko | morpemo | Mga Karakter nga Ininsik |
| Silabiko | silabiko | Hinapong kana |
| Alpabetiko | ponemo (katingog kun patingog) | alpabetong Latin |
| Abugida | ponemo (katingog+patingog) | Indiyanong Devanāgarī |
| Abjad | ponemo (katingog) | alpabetong Arabo |
| Petsuryal | ponetikong petsur | Koreyanong hangul |
Logograpikong sistema sa pagsulat[usba | usba ang wikitext]
Ang logoramo usa ka sinulat nga karakter nga nagpakita og kompleto mga pulong. Sagad sa mga Ininsik nga karakter giisip nga logogramo.
Ang matag karakter nagrepresentar og pulong (kun, labaw nga tino, usa ka morpemo), daghang mga logoramo ang nagkinahanglan nga masulat ang tanang pulong sa pinulongan. Ang kadaghanan sa mga logogramo ug ang pagtimaan sa ilang mga pasabot mao ang unang nakalisod sa logograpikong sistema kaysa sa mga alpbetong sistema. Apan, hinuon ang pasabot gikan man sa simbolo, ang maong logograpikong sistema mamahimong magamit sa ubang pinulongan. Sa pagkagamit, kani tinuod lamang sa mga dug-ol nga mga pinulongan, sama sa Ininsik nga mga pinulongan. Ang Hinapon migamit og nga Ininsik nga mga logogramo sa pagsulat niini, uban sa mga silabikong nagdala sa mao nga samang pasabot. Apan ang pagkasunod sa mga pulong, ug labaw na ang batadila, lahi na nga ang usa ka taas nga Ininsik nga sulat dili dayon masabot sa usa ka Hapon kon walay kaalam sa batakang Ininsik nga batadila, apan ang mga mubo nga mga pahayag sama sa mga pang-ulo sa mga pamantalaan dali ra nga masabot.
Samtang ang ubang mga pinulongan wala maggamit sa mga logograpikong sistema sa pagsulat ang ubang mga pinulongan migamit og uban nga logogramo. Usa ka maayong ehemplo niini mao ang makabag-ong kasadpang logogramo nga mao ang Hindu-Arabikong numero — ang tanang migamit sa simbolo nakasabot sa pasabot 1 bisan gitawag ni niyang usa, one, eins, uno, yi, ichi, kun ehad. Ang ubang kasadpang logogramo naglakip sa ampersand &, ang percent sign % ug uban pang mga simbolo nga nagrepresentar og mga panalapi ($, ¢, €, £, ¥ ug uban pa.)
Ang mga logogramo usahay gitawag nga ideyogramo, usa ka pulong nga nagpasabot sa mga simbolo nga nagpasabot sa mga libog nga ideya, apan ang mga lingwista molikay ining paggamit, kay ang Ininsik nga karakter kanunayng semantiko–ponetiko nga sinagol, mga simbolo nga naglakip sa pasabot ug simbolo sa pagsulti. Ang ubang mga dili lingwista naglahi sa leksigrapo ug ideyograpo, diin ang mga simbolo sa leksigrapo nagreprsentar og mga pulong, ug ang mga simbolo sa ideyograpo nagrepresentar og pulong kun morpemo.
Ang labing mahinungdanong (ug usab ang nag-inusarang gigamit hangtod karon) makabag-ong logograpikong sistema sa pagsulat mao ang Ininsik, kansang mga karakter ginamit kun gigamit sa nagkalain-laing gintang sa pagkausab, sa Ininsik, Hinapon, Koreyano, Biniyatnamis, ug ubang sidlakang Asyang mga pinulongan. Ang Karaang Ehiptohanong hegroglipiko ug ang Mayanhong sistema sa pagsulat mga sistema usab nga naa'y logograpikong lakip, bisan sila naay mga ponetikong bahin ug wala na sila gigamit karon.
Silabikong sistema sa pagsulat[usba | usba ang wikitext]
Samtang ang mga logograpiko naggamit og usa ka simbolo sa usa ka pulong, ang silabaryo usa ka han-ay sa mga sinulat nga simbolo nga nagrepresentar og mga silabiko, nga makahimo og pulong. Ang usa ka simbolo sa silabaryo nagrepresentar og patingog nga gisundan sa usa ka katingog kun usa ra ka katingog. Sa usa ka tinuod nga silabaryo walay sistematikong grapikong kaingnan sa mga karakter nga duol og pagkasulti (hinuonang uban naa'y grapikong kaparehasan sa katingog). Maong ang mga karakter nga "ka", "ki", ug "ku" wala'y kaingnan nga mopadangat ilang "k" nga susama. Lahi kini sa mga abugida nga diin ang mga grapemo nagrepresentar og silabiko ug diin ang mga karakter nga nagrepresentar og managsusamang tingog managsama usab ang dagway (usa ka susamang patingog nga giusab gamay aron pagrepresentar sa katingog sa silabiko).
Ang mga silabaryo labawng nahaom sa mga pinulongan nga naa'y yano nga silabikong istruktura sama sa Hinapon. Ang ubang mga pinulongan nga nigamit og silabikong pagsulat mao ang Griyegong Mayseneyano (Linear B) ug ang mga Lumad nga Amerikanhong pinulongan sama sa Cherokee. Ubang mga pinulongan sa Karaang Duol nga Sidlakan migamit og mga inusab nga kuniporma nga usa ka silabaryo nga naa'y elemento sa dili silabiko.
Alpabetong sistema sa pagsulat[usba | usba ang wikitext]
Ang alpabeto usa ka gamay nga han-ay sa mga letra - mga batakang simbolo - nga matag usa nagrepresentar kun girepresentar og ponemo sa usa ka gitabing pinulongan. Ang pulong mga alpabeto gikan sa alpha ug beta, nga mao ang unang duhang simbolo sa Griyegong alpabeto
Sa usa ka perpektong ponemikong alpabeto, ang mga ponemo ug mga titik motugbang gayod s duha ka mga direksyon: ang manunulat makatagna sa pagkasulat sa pulong nga gihatag ang pagkasulti niini, ug ang usa ka nagtabi makatag-an sa pagkabatbat sa pulong nga hinatag ang pagkasulat. Matag pinulongan naa'y lagda nga nagdumala sa pagkagamit sa mga titik ug ponemo apan ang mag-agad sa pinulongan kaning mga lagda mamahimong masunod kun dili kaayo pagasundon.
Ang mga perpektong ponemikong alpabeto dali rang gamiton ug kat-onon ug ang mga pinulongan nga naggamit nila (sama sa Serbokroatiyano) naa'y mga labawng mugbong utlanan sa literasya kaysa sa ubang mga pinulongan sama sa Iningles, nga naay libog kaayo ug iregular nga pamaagi sa pagkasulat. Samtang ang mga pinulongan nag-usab nga gawasnon sa ilang mga sistema sa pagsulat ug ang mga sistema sa pagsulat gihulaman alang sa mga pinulongan nga dili haom niini, ang pagkahaom sa mga titik sa alpabeto nga motugbang sa ponemo sa usa ka pinulongan nagkalahi-lahi gikan sa usa ka pinulongan ngadto sa uban ug bisan sa usa ka pinulongan. Sa makabag-ong panahon nga kanus-a ang mga lingwistiko nagmugna og sistema sa pagsulat sa usa ka pinulongan nga wala kaniadto wala pa, ang tumong mao nga ang pagmugna og ponemikong alpabeto. Hinunoon usab nga ang usa ka matuod nga ponetikong alpabeto sa usa ka natural nga gitabing pinulongan lain kaayo sanglit naa kini'y dakong kalainan sa ponetiko. Usa ka pananglitan niini mao ang International Phonetic Alphabet (IPA).
Abjad[usba | usba ang wikitext]
Ang mga unang matang sa alpabeto nga nahimo mao ang abjad. Ang abjad usa ka alpabetikong sinulatan nga naay simbolo sa matag patingog. Ang abjad nalahi sa ubang mga reglar mga alpabetong sistema sa pagsulat kay ang abjad naa lamang kini'y karakter alang sa mga patingog nga tingog. Ang mga katingog kasagarang dili isulat sa abjad.
Ang tanang nailhan nga mga abjad (gawas na lang tingali sa Tifinagh) nalakip sa Semitikanhong pamilya sa mga pagsulat ug gikan sa orihinal nga Amihanang Linyar nga Abjad. Tungod ani mao nga ang mga Semitikanhong pinulongan ug mga kaduol nga mga Berber pinulongan naa'y istrukturang morpemhon nga nakapahimo sa pagbutang og ilhanan sa katingog nagbalik-balik sa kadaghanang panghitabo.
Ang uban nga mga abjad (sama sa Arabiko ug Hebreohanon) naa'y mga timailhan sa kaitingog apan gigamit lamang kini sa mga piniling konteksto sama sa pagtudlo. Daghang mga pagsulat ang gikan sa mga abjad ang migamit og katingog sa pagsulat aron mahimong matuod nga alpabeto, ang labing inila ini mao ang pagkagikan sa Griyegong alpabeto sa Pinisyanong abjad. Kani sagad nga mahitabo diin ang abjad gigamit aron pagsulat og dili Semtikanhong pinulongan.
Ang tawag nga abjad mikuha sa ngalan ini gikan sa karaang pagkasunod sa Arabikong alpabeto nga patingog nga mao ang Alif, Bá, Jim, Dál, bisan ang pulong naa'y mga sayong ugat sa mga Pinisyano kun Ugaritiko.
Ang abjad mao gihapon ang pulong alang sa alpabeto sa Inarabo, Malay ug Indonesiyanhon.
Abugida[usba | usba ang wikitext]
Ang abugida usa ka alpabetikong sistema sa pagsulat kansang mga simbolo nagrepresentar og mga patingog nga naa'y lain-laing katingog nga mamahimong mabutang ug diin ang pag-usab sa batakang simbolo nagpasabot og laing mga katingog gawas sa masunod ini.
Maong sa abugida wala'y simbolo alang sa "k" apan naa sa "ka" (kon "a" ang masunod nga katingog) ug ang "ki" gisulat sa pag-usab sa "ka" nga simbolo sa paaging nahisama sa pag-usab sa "la" ngadto sa "li". Sa daghang mga abugida ang pag-usab gibuhat sa pagdugang og simbolo sa katingog apan naa pa'y daghang lain-laing paagi (ug gigamit) sama sa pagbali sa simbolo, pagdugang og mga diyakritiko ug uban pa.
Ang daling makitang kalainan sa mga silabaryo mao ang pagkanaa'y simbolo sa matag posibleng silabiko ug ang mga simbolo sa matag silabiko wala'y sistematikong grapikong kaingnan. Naa'y mga grapikong kaingnan tungod sa ang mga abugida gikan sa mga abjad ug ang mga patingog nga mimugna sa simbolo gikan sa masunod nga patingog ug ang bag-ong simbolo sa katingog mga timailhan nga gidugang base sa simbolo.
Ang Ethiyopyanhon nga pagsulat sa ka abugida bisan ang pag-usab sa kantingog sa Ethiyopikanhon dili gayod sistematiko. ang Canadian Aboriginal syllabics mahimong matawag nga mga abugida bisan panagsa ra kining natan-aw nga ingon ani. Ang labing dako nga hugpong sa mga abugida mao ang Brahminhong pamilya sa mga pagsulat nga naglakip sa hapit tanang pagsulat sa Indiya ug Habagatang-silangang Asya
Ang ngalan nga abugida gikan sa unang upat ka mga karakter sa pagkasunod sa Ge'ez nga pagsulat nga gigamit sa ubang mga relihiyosong konteksto. Ang tawag gimugna ni Peter T. Daniels.
Petsuryal nga sistema sa pagsulat[usba | usba ang wikitext]
Ang petsuryal nga sinulatan naa'y mga butang nga wala sa alpabeto. Ang simbolo niini wala magrepresentar og tibuok nga ponemo, apan mga elemento (petsur) nga makahimo'g ponemo, sama sa pagkasulti kun sa dapit sa artikulasyon. Buot huna-hunaon ang matag petsur mahimong masulat sa lahi nga letra; ug ang mga abhad kun mga abugida kun bisan ang mga silabaryo mahimong ma petsuryal apan ang labing inila nga sistema aning matanga mao ang Koryanong hangul. Sa hangul ang petsur nga simbolo gikuyog aron makaporma og alpabetikong letra ug kaning mga letra giuban aron mahimong blokeng silabiko aron ang sistema magu-uban sa tuloka ang-ang sa ponolohikal nga representasyon.
Libog nga mga sistema[usba | usba ang wikitext]
Ang kasagaran sa mga sistema sa pagsulat dili usa lang ka matang. Pananglitan sa Iningles nga sistema sa pagsulat migamit kini og mga logogramo sama sa #, $, ug &. Usab ang tanang logograpikong sistema sa pagsulat naay mga ponetikong katugbang, kon naa man kini sa silabaryo, sama sa Ininsik nga ("logo-silabiko"), kun abjad ug sa Ehiptohanon nga ("logo-katingog").
Ang ubang mga pagsulat mga libog kaayo. Ang mga semi-silabaryo sa kaarang Espanya kay mga silabiko sa plosibo sama sa p, t, k, apan ang alpabetiko sa ubang mga katingog. Sa ubang bersyon, ang mga patingog isulat og balik human sa silabikong titik, nga naghimo og alpabetikong pagsulat, ug sa ubang tulo naay titik sa /Cu/ ug lain sa /Ca/ ug /Ci/. Hinuon ang tanang mga patingog gisulat sama sa Brahmikong mga abugida, ang titik nga /Ca/ gigamit lamang isip katingog.
Direksyonalidad[usba | usba ang wikitext]
Ang mga lain-laing mga pagsulat naa'y lain-laing direksyon sa pagsulat. Ang mga karaang mga alpabeto mahimong magsulat sa bisan unsang direksyon: mamahimong pahigda (wala ngadto sa tuo kun tuo ngadto sa wala) ug pabarog (pataas ug paubos). Mahimo usab nga boustrophedon: nga magsugod sa pahigda sa usa ka direksyon unya inig human sa linya padulong sa pabaling direksyon. Ang Ehiptohanong heroglipo usa ka pagsulat nga ang sugod sa linya gisulat nga pahigda nga mag-agad sa direksyon diin nag-atubang ang mga hayop ug tawo nga ideyogramo.
Ang Grineyegong alpabeto ug iyang mga misunod nga alpabeto naggamit sa wala ngadto sa tuo nga direksyon, gikan sa taas ngadto sa ubos sa panid. Sa ubang mga pagsulat sama sa Arabiko ug Hebreyo nahimong tuo ngadto sa wala. Ang mga pagsulat nga migamit og Ininsik nga karakter gisulat nga pabarog (ibabaw paubos) gikan sa tuo ngadto sa walang bahin sa panid apan karon panagsa na lang nga gisulat nga pinaingon ani tungod sa Kasadpan nga mga impluwensya, nagtubong panginahanglan sa pagsulod og mga termino sa Romahong alpabeto ug teknikal nga limitasyon sa mga format sa electronic document. Ang Mongoliyanong alpabeto usa ka talagsaon kay mao lamang kini ang gisulat nga taas paubos, wala ngadto sa tuo. Kani nga direksyon naggikan sa karaang Semitikanhong direksyon pinaagi sa pagtuyok sa panid og 90° pabali sa taknaan aron maora'g hulagway sa Ininsik nga pagsulat. Ang mga pagsulat nga gisulat palayo sa tigsulat gikan sa ibabaw paubos gigamit usab sa ubang mga dapit sa Pilipinas ug Indonesia
Mga pakisayran[usba | usba ang wikitext]
- Coulmas, Florian. 1996. The Blackwell encyclopedia of writing systems. Oxford: Blackwell.
- Daniels, Peter T., and William Bright, eds. 1996. The world's writing systems. Place: Name. ISBN 0-19-507993-0.
- DeFrancis, John. 1990. The Chinese Language: Fact and Fantasy. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1068-6
- Hannas, William. C. 1997. Asia's Orthographic Dilemma. University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1892-X (paperback); ISBN 0-8248-1842-3 (hardcover)
- Rogers, Henry. 2005. Writing Systems: A Linguistic Approach. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-23463-2 (hardcover); ISBN 0-631-23464-0 (paperback)
- Sampson, Geoffrey. 1985. Writing Systems. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-1756-7 (paper), ISBN 0-8047-1254-9 (cloth).
- Smalley, W. A. (ed.) 1964. Orthography studies: articles on new writing systems. London: United Bible Society.
Mga sumpay sa gawas[usba | usba ang wikitext]
- decodeunicode Unicode Wiki with all 98,884 Unicode 5.0 characters as gifs in three sizes
- About African writing systems by the John Henrik Clarke Africana Library at Cornell University:
- General about writing systems
- Omniglot(e.g. Alphabetic Writing Systems, with many free script fonts)
- Ancient Scripts: Home(Site with some introduction to different writing systems and group them into origins/types/families/regions/timeline/A to Z)
- Michael Everson's Alphabets of Europe
- The Unicode Consortium
- Scriptorium Bulletin Board Archived 2008-09-19 at the Wayback Machine — A forum devoted to writing systems