Partido Republikano (Tinipong Bansa)
Ang Partido Republikano mao'y usa sa duha ka partidong politikanhon nga labaw sa tanan sa Tinipong Bansa sa Amerika, kauban ang Demokratikong partido, ang nag-unang kaatbang sa Partido Republikano. Ang Tinipong Bansa aduna'y daghang uban pang gagmay'ng mga partido nga nailhang mga ikatulong partido.
Ang mga Republikano kasagarang ginatawag og "raytista" o "konserbatibo". Ang Partido Republikano nailhan usab isip GOP, nga nagapasabot alang sa "Grand Old Party". Ang simbolo niining partido mao ang elepante. Kining simbolo unang gigamit niadtong 1874 sa politikanhong karikatura ni Thomas Nast.
Ang Republican National Committee, o yanong RNC, mao ang nag-unang kahugpongan alang sa Partido Republikano sa tanang 50 ka mga estado/bansa. Ang Partido Republikano dili susamang politikanhong partido sa Partido Demokrata-Republikano. Usa ka estado diin kadaghanan sa mga botante nagboto sa mga politiko sa Republikano usahay ginatawag og "Red State".
Kaagi[usba | usba ang wikitext]
Ang Partido Republikano gitukod sa Ripon, Wisconsin niadtong 1853, uban sa tabang ni Francis Preston Blair. Ang Partido Republikano gihulmahan sa mga katawhan nga dili ganahan sa Kansas-Nebraska Act sa 1854, nga magtugot sa matag teritoryo nga motugot sa pagkaulipon. Ang Partido Republikano gitukod sa nangaging mga sakop sa Partido Free Soil ug Partido Whing nga ganahang mohunong sa pagpalapad sa pagkaulipon. Ang mga magtutukod sa Partido Republikano ganahan nga hunongon ang pagpalapad sa pagkaulipon tungod kay sila nagtuo nga supak kini sa mga mithi sa Konstitusyon ug Deklarasyon sa Kagawasan. Ang ubang mga tigtukod sa Partido Republikano ganahang walaon ang pagkaulipon bisan asa sa Tinipong Bansa. Ang kinahunang kandidato sa Partido Republikano alang sa Presidente sa Tinipong Bansa nga mao si John C. Frémont niadtong tuig 1856.
Sa dihang nahugno ang Partidong Whing, ang mga Republikano nahimong usa sa duha ka dagkong partidong politikanhon sa Tinipong Bansa (ang Partido Demokrata mao ang laing mayor nga partidong politikanhon). Niadtong 1860 si Abraham Lincoln, ang kinaunahang presidenteng Republikanon, napili. Sa nahibiling bahin sa ikaduhang katunga sa ika-19 nga gatosay, kadaghanan sa nasod aduna'y mga presidenteng Republikano. Gikan sa 1860 hangtod sa 1912 ang mga Republikano napildi sa piniliay sa pagkapamuno kaduha lang (dili sunod-sunod ngadto sa Demokratiko nga si Grover Cleveland niadtong 1884 ug 1892).
Mituo ang mga Republikano sa proteksiyonismo (ang pagtuo nga ang pagpataas sa mga buhis sa mga patigayon uban sa ubang mga nasod makapanalipod sa ekonomiya) sa ikaduhang bahin sa ika-19 nga gatosay ug sa sayong bahin sa ika-20 nga gatosay.
Mga nahimong Pamuno-Nasod[usba | usba ang wikitext]
Mga presidente nga Republikano sa ika-19 nga gatosay
- Abraham Lincoln (1861–1865) (ubos sa ngalan nga National Union Party)
Pamuno-Nasod Abraham Lincoln - Andrew Johnson (1865–1868) (Si Johnson niadtong 1868 mibalhin ngadto sa Democratic Party)
- Ulysses S. Grant (1868–1877)
- Rutherford B. Hayes (1877–1881)
- James A. Garfield (Marso 4, 1881–Septiyembre 19, 1881)
- Chester A. Arthur (1881–1885)
- Benjamin Harrison (1889–1893)
- William McKinley (1897–1901)
Mga presidente nga Republikano sa ika-20 nga gatosay
- Theodore Roosevelt (1901–1909)
- William Howard Taft (1909–1913)
- Warren G. Harding (1921–1923) (namatay sa katungdanan tungod sa mga kinaiyanhong hinungdan)
- Calvin Coolidge (1923–1929)
- Herbert Hoover (1929–1933)
- Dwight D. Eisenhower (1953–1961)
- Richard Nixon (1969–1974) (niluwat niadtong 1974)
- Gerald Ford (1974–1977)
- Ronald Reagan (1981–1989)
- George H. W. Bush (1989–1993)
Mga presidente nga Republikano sa ika-21 nga gatosay
- George W. Bush (2001–2009)
- Donald Trump (2017–2021)
